Janusz Korczak
Janusz Korczak/Henryk Goldszmit
Uurodzony w Warszawie, 22 VII 1878/79?. Zamordowany w niemieckim obozie śmierci, w Treblince, 5/6? VIII 1942). Lekarz, wychowawca, pisarz, społecznik, „opiekun spolegliwy”, myśliciel. Całe życie związany serdecznie z rodzinnym miastem.
Po studiach na Uniwersytecie Warszawskim pracował jako lekarz w Szpitalu dziecięcym im. Bersonów i Baumanów (1905-12). Kierował Domem Sierot dla dzieci żydowskich (1912-1942), współtworzył Nasz Dom (w 1919 w Pruszkowie, od 1928 w Warszawie) dla dzieci polskich. W tych placówkach realizowano jego autorski system wychowawczy, a także program badań nad rozwojem i życiem społecznym wychowanków. Członek wielu towarzystw społecznych i oświatowych. Wykładowca w seminariach i wyższych uczelniach, popularny prelegent. Biegły sądowy w sprawach dotyczących dzieci. Założył eksperymentalną gazetę dziecięcą „Mały Przegląd” (1926-1939). Współpracował, pod pseudonimem Stary Doktór, z radiem (l934-36, 1938-39).
Dorobek pisarski Janusza Korczaka
Na dorobek pisarski Korczaka (literacki, publicystyczny i naukowy), adresowany do dorosłych i dzieci, składa się ponad 20 książek, ponad 1400 tekstów drukowanych w około 100 pismach, cenne inedita (ok. 200, m.in. pisany w getcie pamiętnik). Zadebiutował w prasie w 1896, ostatnie zapiski notował 4 VIII 1942.
Przynależny do pokoleniowej formacji „niepokornych” inteligentów warszawskich, których aktywność społeczno-edukacyjna w czasie zaborów łączyła się z walką niepodległościową. Świadek i uczestnik historycznych zdarzeń – wojen i rewolucji (wojna japońsko-rosyjska i rewolucja 1905-6 roku, I wojna światowa i rewolucja w Rosji, 1914-18, wojna polsko-bolszewicka, 1919-20; II wojna. Zmobilizowany do carskiej armii przewędrował Europę środkową i wschodnią i dotarł aż do Mandżurii. W podróżach po wiedzę poznał także Szwajcarię, Niemcy, Francję, Anglię. W latach 30. dwukrotnie odwiedził Palestynę. Zafascynowany świętą ziemią trzech religii (sam głęboko religijny, choć nie związany z konkretnym wyznaniem) oraz ruchem na rzecz odrodzenia narodowego Żydów i doświadczeniami kibucowymi.
Poczuwał się do podwójnej przynależności kulturowej i narodowej. Jako Żyd-Polak czynnie działał w obrębie obu społeczności, ale również na rzecz ich zbliżenia.
Badacz i odkrywca świata dzieci, trybun walki o ich prawa, praktyk i teoretyk wychowania. Symboliczna postać oporu cywilnego w czasach Zagłady. Autorytet moralny, łączący i współcześnie ludzi ponad podziałami – „człowiek ludzkości”.